Posted on

Open utdanning

Det har lenge vore arbeidd med å dele forsking gjennom open publisering og open tilgang til publisert forsking.  På same måte jobbar Universitets- og høgskulesektoren nasjonalt med å dele læringsressursar fritt med alle aktørar i sektoren – altså open utdanning. Dette vil sikre at vi kan jobbe smartare og betre for å sikre god kvalitet på læringsressursar, som vi alle veit er svært arbeidskrevjande å utvikle og lage. Deling av læringsressursar vil gje både fagtilsette og studentar tilgang til eit utval av læringsressursar som kan nyttast og tilpassast lokalt.

Nasjonal delingskultur

UHR-Helse og sosial som er ei nasjonal fagstrategisk eining for helse- og sosialfaga har gjennom 2019 hatt open utdanning som hovudtema. Det er eit stort behov for ein nasjonal delingskultur på utdanningsfeltet vårt. Dei helse- og sosialfaglege leiarane er samstemte i å satse på deling. Vi er alt i gang med deling knytt til nasjonal praksisrettleiarutdanning. Eit anna framifrå døme er  LOVU-prosjektet styrt av Universitetet i Sørøst-Norge. Prosjektet siktar mot nasjonal deling  knytt til felles læringsutbytte i Forskrift om felles rammeplan.

LOVU-prosjektet vart presentert for Høgskulen på Vestlandet, Fakultet for helse- og sosialvitskap sine tilsette og studenttillitsvalde denne veka. Her fekk vi høyre om utvikling av ein lærings- og vurderingsbank for dei felles læringsutbytta for helse- og sosialfaga. Høgskuletilsette over heile landet vil samlast til eit større arbeidsseminar i Drammen i april. Det blir særs spennande å sjå resultatet av denne store satsinga som DIKU har gitt midlar til. Det er god grunn til satsing. Den store omlegginga for helse- og sosialfaglege utdanningar på alle nivå gjennom RETHOS-prosjektet gir behov for betre utnytting av kompetanse og ressursar nasjonalt gjennom deling.

Utdanningskvalitet på dagsorden

Digitale læringsressursar på tvers

Vi har fleire plattformar for deling både nasjonalt og lokalt. Gjennom Canvas Commons er det no nasjonalt delt ein innhaldsrik ressursbank for undervisningsopplegg for sektoren sinne praksisrettleiarar. Her finn de «Ressursbank for praksisveilederutdanning for helse- og sosialfaglige utdanninger»

DLR er ein nasjonal plattform for digitale læringsressursar. Plattforma gjer det enkelt å nytte dei same læringsressursane fleire stadar, på tvers av emne, program, system og institusjonar. Høgskulen på Vestlandet er ein av dei institusjonane som har kjøpt seg inn i dette systemet. Fakultet for helse- og sosialvitskap arbeider målretta med å legge inn læringsressursar her. Det er fyrst når sektoren aktivt tar i bruk plattformane for deling at vi haustar av ein reell delingskultur. Ved aktiv bruk og kloke tilpassingar i møte med studentane, kan vi ved ein slik arbeidsmåte verkeleg løfte utdanningskvaliteten lokalt og nasjonalt. Grunnlaget vil vere at tilsette i universitets- og høgskulesektoren vert med på samskaping av digitale læringsressursar.

Posted on

Ville du likt at kommunen bestemmer kven du skal bu med?

Av Ole Martin Hitland, Eireen Finden og Ingvild Hollekve

 

Nett som deg har personar med utviklingshemming rett til avgjere kor dei skal bu. Difor er det underleg at kommunane i Sogn byggjer tilpassa bustader i stor skala utan å spørje dei som skal bu der.

 

«Eg likar å leva mitt eige liv», sa Ida Flæthe Solheim til Sogn Avis sist veke. Ida er 28 år gamal og har Downs syndrom, men har likevel valt å bu for seg sjølv i eit vanleg husvære. Ho får hjelp til å førebu måltid, men gjer det meste sjølv – slik ho har bestemt at ho vil ha det.

Foto: Sogn avis 28.03.2018 

For dei fleste av oss er det opplagt å ta avgjersler sjølv. For personar med nedsett funksjonsevne, er det ikkje alltid like opplagt å ta avgjersler og leva sjølvstendig. Mange treng hjelp med å ta avgjersler, og må ta i mot hjelp frå offentlege tenester. Slike forhold gjer det vanskelegare å bestemma over eige liv.

 

I dag ser vi at fleire kommunar i Sogn legg planar om store bufellesskap. I Sogn Avis 19.03 kunne vi lesa om utbygging av kommunale bustadar i Luster kommune. Sogndal kommune er i ferd med å gjera det same. Spørsmålet vi finn det nødvendig å stille, er om kommunane er på feil spor.

 

I dei kommunale bustadane for utviklingshemma i Sogndal bur det i dag om lag 10 leigetakarar med ulike funksjonsnedsetjingar. Det bur også personar der som treng kommunal bustad av andre grunnar. Kommunestyret vedtok i desember tilrettelegging av nye kommunale omsorgsbustader i det same området. Bustadane skal vera for dei økonomiplanen omtalar som «pasientar» – menneske som treng kommunal bustad.

 

I økonomiplanen heiter det at «Området mellom Stedjevegen 27c og Dyreklinikken er eigna til utbygging av 10 omsorgsbustader». Det vert også sagt at det er nødvendig å planlegga og bygga fleire bustader for menneske med utviklingshemming. Dersom kommunen set planane sine ut i livet, kan det bety at så mange som 25 personar med varierande hjelpebehov blir samla på ein stad.

 

Korleis rimar dette med idealet om å inkludera menneske med utviklingshemming i samfunnet? Det er ingen tvil om at det vil setja eit spesielt preg på bustadområdet viss så mange personar med store hjelpebehov er samla på eit lite geografisk område. Stedjevegen sitt preg som «institusjonsområde» for menneske med nedsett funksjonsevne vert endå sterkare enn i dag.

 

«Omsorgsgettoar» får bebuarane til å delta mindre i vanlege aktivitetar. Vi veit òg at å vera med på slike vanlege daglege aktivitetar saman med andre spelar i stor grad inn på helsa vår. Det har no gått 30 år sidan store institusjonar for menneske med utviklingshemming vart avvikla her til lands. Nedlegginga fann stad etter at ein avdekte dårlege levekår og mangelfulle hjelpetiltak. På institusjonen Granlia i Balestrand, som mange vil hugse, budde det mot slutten omlag 30 personar med utviklingshemming. Dei som budde på institusjonen flytta til eigne bustadar der dei sjølve ynskte å bu.

 

Idealet som vaks fram i 1980-åra, var at menneske med utviklingshemming skulle bu i mest mogeleg vanlege bustader og få nødvendige tenester der. Men sjølv om dei fleste fekk nye måtar å bu på då institusjonane forsvann, bur mange med utviklingshemming framleis annleis enn folk flest. Særleg dei siste åra har utviklinga gått frå mindre grupper i retning av større bufellesskap– ei retning som verkar lite gjennomtenkt og lovar dårleg for integrering i samfunnet.

 

Sogndal kommune har framleis ikkje sett spaden i jorda. Dei har framleis sjansen til å vurdera andre buområde enn Stedjevegen, og vil gjera klokt i å sjå på andre alternativ som kan gje større valfridom for dei som treng bustad. Helst bør kommunen no rådføra seg særleg grundig med dei utbygginga skal tena. Alternativa til det planlagde kan vera mangt: å leiga offentleg eller privat eller å eiga sitt eige husvære, slik Ida gjer. Kommunen bør òg merka seg at det er føreslått å unngå å bygga fleire enn 6 einingar samlokalisert for at ein skal få tilskot frå husbanken i offentlege prosjekt (NOU 2016:17).

 

Folkevalde i kommunane har eit stort ansvar for å føra ein politikk som ikkje stemplar menneske med hjelpebehov ytterlegare. Store bufellesskap skapar institusjonsomsorg, og det går ut over individuelle behov. Forsking har heller ikkje greidd å påvise innsparingar, snarare tvert i mot: Fagmiljø og tenester vert betre med mindre einingar. Erfaring viser elles at naboar og andre innbyggarar òg tek godt imot små bueiningar for personar med utviklingshemming.

 

Det vil bety mykje for personar med nedsett funksjonsevne om politikarane og administrasjonen i Sogndal kommune verkeleg støttar opp om og legg til rette for retten deira til å bestemma kor dei skal bu i åra som kjem. Det er fleire enn Ida Flæthe Solheim som ønskjer å leva sitt eige liv.

 

Innlegget er fyrst publisert i Sogn Avis 28.03.2018 

Hitland, Finden og Hollekve er høgskulelektorar/vernepleiarar ved Fakultet for helse- og sosialvitskap, Institutt for velferd og deltaking ved Høgskulen på Vestlandet.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Posted on

Loop-samarbeid får unge i jobb!

Den siste ukens oppslag i norske medier – om nedslående effekter av unge på arbeidsmarkedstiltak i regi av Nav – fikk meg ut av feriemodus og opp av solsenga her på Tenerife, med behov for å formidle historien om et inkluderingssamarbeid som har gitt oppløftende resultater. Loop er et nyskapende samarbeid mellom arbeidsgivere, ungdommer og Nav – med sosiale entreprenører som drivere.

Continue reading «Loop-samarbeid får unge i jobb!»

Posted on

INFORMASJONSPLIKT TIL KOMMUNESTYRET?

I Sogn avis har det i lang tid vore ei fyldig dekning av tilhøva i Sogn barnevern. Omtalen i media den siste tida gjeld ein rapport om arbeidsmiljøet i Sogn barnevern som kommunen har henta inn sjølv. Sogn avis har gitt ei brei dekning av korleis rapporten vert handtert internt i kommunen. Særskilt vert det diskutert kvifor ikkje medlemmane i kommunestyret kan få innsyn i rapporten med ein gong. Continue reading «INFORMASJONSPLIKT TIL KOMMUNESTYRET?»

Posted on

Den samfunnsforplikta høgskulen

På treningsfeltet i 1970-åra oppnådde det unge fotballtalentet legende-status ved å oversjå lissepasningar frå trenaren. I 2017 må ein ny og ambisiøs høgskule ta godt vare på lissepasningar.

Av Gunnar Yttri,  representant i styret for Høgskulen på Vestlandet, forskar, Avdeling for samfunnsfag, Campus Sogndal, Høgskulen på Vestlandet. Innlegget er fyrst publisert i Sogn Avis 12.juli 2017.

 

Eg vaks opp i grenda Kvam, nokre kilometer aust for Sogndalsfjøra.  I kameratflokken handla det meste om fotball. Harald  Aabrekk, det unge fotballtalentet frå Eid, vart tidleg i 1970-åra snøgt ein av dei store heltane. Talentet var udiskutabelt. Det var kraft, presisjon og tempo, og sjeldsynte tekniske detaljar.

 

Men det som verkeleg sette spor var forteljingar om dei ikkje-sportslege prestasjonane. Dei eldste i kameratflokken følgde tidt treningane til fotball-laget Sogndal. Dei rapporterte om ein unggut som kunne gjera mest utenkjelege ting på treningsfeltet. Eit døme var ei øving der ein trena på avslutningar på mål. Trenaren slo innlegg, alle spelarane avslutta etter beste evne, berre ikkje Harald Aabrekk. Om han ikkje var nøgd med innlegget let han det passera forbi, jamvel om det var opplagt for alle at han med litt innsats kunna ha nådd fram til ballen. Men kroppsspråket og blikket til 17 år gamle Harald Aabrekk var ikkje til å ta feil av. Det var trenaren som måtte ta seg kraftig i saman.

 

Kva slik åtferd betydde for trenargjerning og lag-ånd skal her vera usagt. Men i kameratflokken min var det denne miksen av formidabelt talent og anti-autoritær, bohem-aktig åtferd,  som sikra Harald Aabrekk legende-status mange år før sportslege resultat tilsa det.

 

Den nye høgskulen
Høgskulen på Vestlandet vart skipa 1.1. 2017 med Berit Rokne som rektor. Med nær 1 600 årsverk, over 16 000 studentar og eit budsjett på meir enn 1,7 milliardar kroner, talar me om ein ny og mektig samfunnsinstitusjon. Med campus i Førde, i Sogndal, på Stord, i Haugesund og i Bergen, vil Høgskulen på Vestlandet spela ei nøkkelrolle i regionen. «Høgskulen på Vestlandet skal ha eit nært samarbeid med samfunns-, arbeids- og næringsliv, og yta bidrag til regional, nasjonal og internasjonal kunnskapsutvikling.» Dette er  grunnpremissar i avtalen som ligg til grunn for den nye institusjonen.

 

Sut for høgskulen
«Høgskulen og framtida i vest» var tittelen på leiarartikkelen i Sogn Avis 24. juni 2017. Leiaren uttrykkjer uro for fylket Sogn og Fjordane sin representasjon i styre og leiing, og peikar på at det er langt fram til universitetsambisjonen kan realiserast.  I det heile har leiaren vanskar med å fina positive konsekvensar av at styret for Høgskulen i Sogn og Fjordane i juni 2016 valde å  gå inn i ein fusjon med Høgskulen i Bergen og Høgskulen Stord/Haugesund.

 

Er det grunn til uro? Er det ingen positive konsekvensar i sikte? Dette kan det vera ulike vurderingar av. Både som tilsett i høgskulen og som representant i styret har eg lyst til å koma med nokre.

 

Det nye høgskulestyret
Leiarartikkelen gir inntrykk av at  Sogn og Fjordane ikkje er representert i det nye høgskulestyret. Dette stemmer ikkje. Styresamansetjinga i inneverande periode fram til sommaren 2019 er i tråd med det dei tre tidlegare høgskulane vart samde om i fusjonsavtalen i juni 2016.  To av 13 styrerepresentantar (ein fagtilsett og ein student) er frå den delen av høgskulen som er omtala som nær-region Sogn og Fjordane. Dette er på lik linje med nær-region Stord/Haugesund, medan nær-region Bergen har fire. Dei fem styreplassane som då står att består av eksterne representantar. Også her er det lagt opp til ein viss geografisk representasjon og styreleiaren er mellom dei eksterne representantane. Styreleiar er Arvid Hallén.

 

Den nye leiarskapen
Leiaren uttrykkjer også uro for at ingen av prorektorane som er tilsette våren 2017 har bakgrunn frå Høgskulen i Sogn og Fjordane. Det er ei uro eg noko på veg deler. Men mi uro har eit anna grunnlag enn bustadadresse. Høgskuleverksemda i Sogndal og i Førde har dei seinare åra  vore inne i ei fin utvikling. Resultata innanfor utdanning  og forsking var i 2016 betre enn nokon gong tidlegare. Noko av grunnlaget er at leiarskapen har vore gjennom ei gradvis fornying og modernisering. Arbeidet har i mykje vorte leia av ein ny generasjon leiarar; målmedvitne, fagleg og administrativt dyktige, med erfaring og resultat frå nasjonale arenaer,  og med evne til å byggja ulike fagmiljø i topp og breidde.

 

Når ingen frå denne nye generasjonen leiarar vert del av det nye rektoratet, kan ein gjerne stilla spørsmål ved fornufta i dei interne prosessane. Ein kan lett verta mismotig. Det er i det heile eit vanskeleg trekk ved samanslåinga at fleire leiarar som kvar for seg gjorde godt arbeid som topp-leiarar i dei tre tidlegare høgskulane, ikkje vert del av det første rektoratet. I det generelle gjeld ikkje dette berre Sogn og Fjordane, det gjeld også Bergen og Stord/Haugesund.

 

Som styremedlem i Høgskulen på Vestlandet er eg likevel nøgd med å ha tilsett tre prorektorar med solid leiarerfaring frå dei to andre fusjonspartnarane.  Frå 1. august 2017 er  Bjørg Kristin Selvik prorektor for utdanning, Gro Anita Fonnes Flaten er prorektor for forsking, og Liv Reidun Grimstvedt er prorektor for samhandling.  Prorektorane har i tillegg til fagleg ansvarsområde for heile institusjonen også eit særskilt geografisk ansvar. Bjørg Kristin Selvik er i tråd med dette prorektor i nær-region Sogn og Fjordane, Gro Anita Fonnes Flaten for nær-region Bergen og Liv Reidun Grimstvedt for nær-region Stord/Haugesund.

 

Dei fire fakulteta
Den nye toppleiinga består likevel av meir enn rektorat. Den nye høgskulen har organisert seg i fire fakultet og det er tilsett dekanar til å leia kvar av desse frå 1. august i år. Randi Skår (Førde) er dekan for fakultet for helse- og sosialfag, Anne Isabelle Robbestad (Haugesund) er dekan for fakultet for økonomi og samfunnsvitskap, Geir Anton Johansen (Bergen) er dekan for fakultet for ingeniør- og naturvitskap, og Asle Holthe (Bergen) er dekan for fakultet for lærarutdanning, kultur og idrett.

 

Det er ikkje korrekt slik det går fram av leiarartikkelen i Sogn Avis at «fylket blir ståande utan representantar i den øvste leiinga». Randi Skår har lang fartstid i den tidlegare Høgskulen i Sogn og Fjordane, som lærar, forskar og leiar, både i Sogndal og i Førde. Ho er opphavleg frå Stryn i Nordfjord.  Dei siste åra har Randi Skår vore dekan for Avdeling for helsefag i Førde. Det nye fakultetet for helse- og sosialfag som ho er fagleg og administrativ leiar for, har verksemd på alle dei fem campusane til den nye høgskulen, og er i omfang åleine større enn det Høgskulen i Sogn og Fjordane var.

 

I siste møtet før sommaren tilsette styret elles Tage Båtsvik som organisasjonsdirektør. Stillinga som økonomidirektør vert lyst ut eksternt. Det er å håpa at gode søkarar melder seg.

 

Det samfunnsforplikta universitetet
Universitetsambisjonen til Høgskulen på Vestlandet var oppe til drøfting i det same styremøtet. Drøftingane kunne ta utgangspunkt i eit solid utgreiingsarbeid utført av ei intern arbeidsgruppe med utsendingar for alle nær-regionar. Arbeidsgruppa legg vekt på at universitetet som skal byggjast må vera ein ny type universitet, eit universitet som er særskilt engasjert og byggjande i regionen. Dette samfunnsforplikta universitetet kan springa ut av Høgskulen på Vestlandet sin ambisjon om å vera ein viktig aktør for innovasjon og framtidig verdiskaping på Vestlandet.

 

Både arbeidsgruppa og styret erkjenner at det må brukast tid til å byggja eit slikt universitet. Krava til utdanning, forsking og kompetanse er høge. Det ligg faktisk mykje klokskap i å bruka litt tid på universitetsambisjonen. Det eine er at dette lettare kan gi ulike fagmiljø i dei ulike nær-regionane eigarskap til ambisjonen. Det andre er at universitetsstatus ikkje er eit sjølvstendig mål, men primært er eit middel for å utvikla stadig sterkare utdanningar, forsking og formidling. Det tredje er at i alle åra fram til universitetsstatusen er nådd skal Høgskulen på Vestlandet vera ein samfunnsforplikta høgskule som set gode spor etter seg.

 

Blikket innover
Våren 2017 har Høgskulen på Vestlandet gjennomført eit omfattande arbeid for å gjennomføra fusjonen. Mykje tid og ressursar har vorte nytta til interne møte og ordskifte,  og naudsynte endringsprosessar. Jamvel med digitale hjelpemiddel har reiseverksemda vorte formidabel. Også til hausten og inn i 2018 vil det gå føre seg mykje internt prega arbeid. Ein ny høgskule skal byggjast fagleg og administrativt.

 

I slike prosessar har blikket til leiing og tilsette lett for å verta vendt innover mot eiga verksemd. For ein høgskule som har store regionale ambisjonar, ein høgskule som er skipa for å utgjera ein reell skilnad i eige omland, er dette opplagt ei utfordring. Det har vore  arbeidd intenst for at fusjonsarbeidet ikkje skal gå utover kvalitet og omfang innanfor utdanning og forsking. Resultat innanfor utdanning og forsking våren 2017 tyder på at ein langt på veg har lukkast med dette.

 

Positive resultat og lissepasningar
For mange av oss som arbeider i høgskulen er det ganske opplagt at fusjonen alt har gitt fleire positive resultat og ikkje minst eit sterkare fagleg grunnlag. Når gode fagfolk møtest til forpliktande samarbeid kan det skje fine ting. Nye samarbeid i utdanning og forsking er i kjømda. Eitt av fleire døme er at masterprogrammet i organisasjon og leiing med ansvarleg fagmiljø i Sogndal alt denne hausten også vert tilbydd i Haugesund. Fusjonen gir også auka og spanande ambisjonar. Kan til dømes fusjonen gi grunnlag for at fagmiljøa i økonomi og administrasjon dannar ein handelshøgskule på Vestlandet? Eller kan det fine idrettsfagmiljøet i Sogndal saman med kollegaer i dei to andre nær-regionane utvikla seg til ein ny idrettshøgskule på Vestlandet?

 

For å realisera dei gode måla som ligg til grunn for Høgskulen på Vestlandet, står det likevel særs mykje arbeid att. Det er uansett eit problem om arbeid, resultat, tilbod og ambisjonar ikkje vert gjort kjende i regionen ein arbeider i. Ser me til andre høgskular og universitet, finn me tidt og ofte ein leiarskap som tek aktivt del i og formar det offentlege ordskiftet.  I det vidare må Høgskulen på Vestlandet leggja langt større vekt på å kommunisera raskt, aktivt og inviterande, ikkje minst til nærings- og arbeidslivet på Vestlandet.

 

I ein slik samanheng er leiarartiklar i lokalaviser som viser sut for høgskulen for reine lissepasningar å rekna.  Slike lissepasningar må  nyttast til å gjera arbeid og resultat betre kjende i det geografiske området der høgskulen har eit særskilt ansvar for å bidra i samfunnsutviklinga og til å finna gode samarbeidspartar.

 

The Sound of Silence
Leiartikkelen i Sogn Avis har ikkje vorte kommentert offentleg av leiinga i høgskulen. Ein har late lissepasninga passera. Heller ikkje avtroppande prorektor Rasmus Stokke med kontorplass i Sogndal har funne grunn til å kommentera den suta høgskulen vert vigd på leiarplass. Det siste halve året har Stokke hatt særskilt ansvar for nær-region Sogn og Fjordane og har slik vore tettast på leiarkabalane som er lagde.

 

Teiing og stille er også ein bodskap, ein bodskap med eit uendeleg tolkingsrom. Det er eit slikt tolkingsrom ei ansvarleg leiing må ta grep om. The Sound of Silence er ein av dei vakraste songane til 60-tals duoen Simon & Garfunkel. Men den kan ikkje vera kjenningsmelodien til den samfunnsforplikta Høgskulen på Vestlandet.

 

Posted on

Strukturreforma i historisk perspektiv. Dei nye høgskulane – akademiske springbrett eller regionale kraftverk?

Av Gunnar Yttri, forskar, Høgskulen på Vestlandet, Campus Sogndal.  Styremedlem,Høgskulen på Vestlandet

Innlegg på konferansen «Fusjoner i høyere utdanning – på bekostning av distriktene?», 29. mai 2017  ved Senter for profesjonsstudier, Høgskolen i Oslo og Akershus

 

Lat meg få byrja med å takka Senter for profesjonsstudiar og Høgskulen i Oslo og Akershus for å stella til ein konferanse med det grunnleggjande viktige spørsmålet: Vil fusjonane i høgare utdanning i vår tid gå på kostnad av distrikta?

Eg vil i mitt innlegg dra nokre historiske linjer i dette, og ikkje minst vera oppteken av dei nye høgskulane si samfunnsbyggjande rolle. Fusjonane kan nyttast til akademisk springbrett, der høgskulane får tyngde nok til å verta universitet. Men dei nye høgskulane kan også verta regionale kraftverk som spelar ei viktigare rolle lokalt, regionalt og nasjonalt enn tidlegare.

Tillat meg å gjera ein personleg avstikkar. Det er uråd for meg å ikkje nemna Harald Grimen når eg er ved Senter for profesjonsstudiar og Høgskulen i Oslo og Akershus. Den særmerkt fine filosofen, forfattaren og læraren Harald Grimen var frå Gulen kommune i Sogn og Fjordane. Han arbeidde ved Senter for profesjonsstudiar fram til han døydde so altfor tidleg i 2011. Frå 2009 og fram til han døydde var Harald også  professor II Avdeling for samfunnsfag, Høgskulen i Sogn og Fjordane. Eg var dekan ved avdelinga på den tida. Me var mange som lærte  av Harald, ikkje minst kor viktig det var i profesjonsutdanningane å hausta frå fleire kunnskapsområde, og kunna handtera ulike former for kunnskap. Me kjem stadig tilbake til lærdommane og  forfattarskapen til Harald Grimen når viktige spørsmål skal drøftast. Det skjer ofte.

Dei rike distrikta. Lat oss bli kvitt førestillinga av distrikta som svake eller tilbakeliggjande. Tvert om vil store delar av distrikts-Noreg kunna visa styrke – sosialt, økonomisk, kulturelt og politisk. Og du som stiller deg tvilande til dette kan lesa ordførar i Eid, Alfred Bjørlo, si vinterhelsing til finansbyråd i Oslo, Robert Steen. Ordførar Bjørlo med utsiktspunkt Nordfjord skildrar med tilvising til handfaste døme Noregs mest rurale fylke Sogn og Fjordane med eit næringsliv som er høg-teknologisk, kunnskapsdrive, internasjonalt og i brodden for det grøne skiftet i Noreg. Satsing på utdanning og kunnskap har skjedd gjennom mange tiår. 8 av dei 20 beste grunnskulane i Noreg ligg i Sogn og Fjordane. Ungdommen i Sogn og Fjordane ligg på topp i Noreg når det gjeld evna til å gjennomføra 12-årig skulegang.

Lat meg for eiga rekning føya til at dette skjer i eit fylke som framleis driv ein omfattande råvareproduksjon. Primærnæringane står sterkt, næringsmiddelindustri vert drive og utvikla i framhald av dette. Fiskeoppdrett og fiskeri, og industriell produksjon av aluminium og ferrosilisium har gitt landet viktige eksport-inntekter gjennom generasjonar.

Når det gjeld fornybar energi, Sogn og Fjordane er fylke nr. 2 i Noreg, etter Hordaland, i høve til produksjonsvolum for vasskraftbasert elektrisitet. Ikkje noko fylke har dei siste 10-15 åra bygd ut so mykje fornybar energi i form av nye småkraftverk.

Dette skjer i eit fylke med fjordar, fjell og isbrear, reisemål i verdsklasse, i eit fylke der reiseliv og turisme får stadig  meir heilårspreg, i spennet frå individualisert opplevingsturisme til større reiselag med cruiseskip eller buss-transport. Dette skjer i eit fylke  med 110 000 innbyggjarar, og der stadig fleire av desse er arbeidsinnvandrarar og andre innvandrarar.

Sogn og Fjordane og mange av distrikta treng universitet og høgskular til å utvikla dei ulike næringsgreinene, til å skapa heilt nye næringar, til å utvikla velferdssamfunnet, og i heile til å byggja og utvikla gode samfunn. Ikkje minst treng distrikta universitet og høgskular fordi lokaliseringa av desse i Noreg har vorte stadig meir bestemmande for kvar unge menneske ikkje berre utdannar seg, men også bestemmer seg for å leva resten av liva sine med arbeid, heim og familie.

 

Noreg er eit land der kunnskap i ulike former spelar ei auka rolle for samfunnsutviklinga. Eit sentralt kjenneteikn ved det moderne kunnskapssamfunnet er jo nett dette at det skjer eit skifte i økonomien: symbolske innsatsvarer vert viktigare, materielle innsatsvarer taper i verdi.

I det idealtypiske kunnskapssamfunnet vert vekst og konkurransefortrinn, innovasjon og endring, stadig meir avhengig av skaparkraft og kunnskap. Merk berre at i kunnskapssamfunnet so er det  «the human factor» – mennesket sjølv – som er omdreiingspunktet. Nøkkelen til skaparkraft og endring ligg i kunnskap og kapasiteten til einskildmenneske og samfunn til å ta i bruk kunnskap.

Merk også at dette i rikt monn opnar for ulike typar kunnskapsformer, der det føremålstenlege og meiningsfulle ikkje på nokon måte er avgrensa til målretta vitskap og vitskapleg rasjonalitet. Kunnskapar som kjem til i praktisk arbeid gjerne i utøvinga av eit fag eller handverk, gjennom erfaringar over tid og ikkje minst i samarbeid med andre, kan vera vel so viktige og samfunnsbyggjande som dei ein har lært seg i utdanning og i forsking.

Det er i denne samanhengen forstemmande og skremmande at vår eigne universitet og høgskular i sine ordskifte og utviklingsstrategiar ikkje klarar å handtera dette rike kunnskapstilfanget. To uttrykk er særleg tydlege: Med kvalitetsreforma og endringa i universitets- og høgskulelova, vart det gjort ei tett kopling mellom personleg akademisk karriere og institusjonell utvikling. Den vitskapleg tilsette fekk byggja seg sjølv til professor med publisering i internasjonale forskingsjournalar og bidrog samstundes til at eigen institusjon kunne tilby fleire mastergrader og doktorgrader, og i fleire tilfelle til at eigen institusjon kunne ta steget frå høgskule til universitet.

På hi sida har det vore klåre tendensar til at  kompetansen til førstelektorar og dosentar, kjernetroppane i dei gamle profesjonshøgskulane, har vorte systematisk devaluert. Dette trass i at regelverk/forskrift sidestilte førstelektor-kompetanse med doktorgrad, dette trass i at fleire førstelektorar og dosentar publiserte forskinga si i dei same journalar som førsteamanuensane og professorane.

Ein ting er at NOKUT-systemet ikkje krediterte institusjonar som satsa på førstelektorar og dosentar. Me har også sett korleis fleire av dei nye fusjonerte høgskulane, desse nye robuste einingane,  i ordskifte og tiltak har reservert både leiaroppgåver og utviklingsstrategiar for tilsette med doktorgrad, alt i strevet med å verta internasjonale forskingsuniversitet.

Det kunnskapsteoretiske grunnlaget for denne praksisen er i beste fall svak, som arbeidsgjevarpraksis er det sterkt klanderverdig, og sektoren har opplagt skusla vekk fine talent både innanfor fag og leiing. Konsekvensane for tilhøvet mellom dei høgare utdanningsinstitusjonane og det omkring-liggjande praktisk innretta norske samfunnet, kan me berre spekulera i.

What Are Universities For?  Kva føremål skal universitet- og høgskular tena? Spørsmålet må stadig stillast og svarast på.  For som samfunnsinstitusjonar er universitet og høgskular over tid avhengige av aksept frå større samfunnsgrupper. Universitet og høgskular er viktige og vert verande viktige i den grad samfunnet omkring finn noko verdifullt i desse institusjonane. Dersom Noreg med strukturreforma riggar seg med universitet og høgskular som ikkje byggjer og vidareutviklar distrikta, so har me ein universitets- og høgskulesektor som er i fullstendig utakt med sitt eige land.

I fotball-sporten snakkar ein om å passa på garderoben. Ein trenar som taper garderoben er ein trenar utan jobb. I Sogndal, som er Noregs, Europas og verdas einaste eliteserie-bygd, veit me litt om verdien av å kjenna, passa på og å vinna garderoben. Pass på garderoben, folkens!

Senter for profesjonsstudiar sine studiar svarar  på eit av dei viktigaste spørsmåla i universitets- og høgskulesektoren. Kvar tek dei utdanna kandidatane vegen og kvar kjem utdanninga til nytte?

Analysar av sambandet mellom geografisk lokalisering av høgare utdanning og faktisk geografisk rekruttering til arbeidslivet har vore mangelvare i det elles so gjennom-analyserte utdannings-Noreg.

For Vestlandet sin del stadfestar og dokumenter desse studiane det som folk i regionen gjennom åra har røynt og lenge har visst om høgare utdanning, Ungdom frå Vestlandet som tek utdanning i hovudstaden, flytter i liten grad tilbake til Vestlandet. Ungdom frå Oslo-området som tek utdanning i hovudstaden, vert verande der. Oslo-ungdom som tek utdanning utanfor Oslo, har hang til å flytta raskt heim etter siste eksamen.

Dermed er me tilbake til slutten av 1960-åra og det grunnleggjande viktige historiske omstendet at Stortinget valde å satsa på ei storstila utbygginga av distriktshøgskular i Noreg. Dette vart grunnlaget for den moderne høgskulesektoren. Universitetet i Tromsø sprang ut av det same ordskiftet. Dette var grunnlaget for at høgare utdanning i Noreg gjekk frå å vera eit gode for eit fåtal til å verta eit gode for mange. Ottosen-komiteen førebudde saka grundig i fleire år, Kjell Bondevik var ansvarleg statsråd i Borten-regjeringa frå 1965 til 1971. Det var brei semje i Stortinget om det nye tiltaket som lekk i ein meir aktiv distriktspolitikk.

Meir omstridd var spørsmålet om kvar dei nye distriktshøgskulane skulle lokaliserast. Men kyrkje- og undervisningsminister Bondevik losa vedtak gjennom i Stortinget om å lokalisera fleire av dei nye distriktshøgskulane i bygdemiljø, til bygda Volda i Møre og Romsdal i 1969, og til bygda Bø i Telemark i 1970.

Lokaliseringa av lærarskule i Sogndal i Sogn i 1972 var ein del av den same distriktspolitiske given. Sogndal lærarskule var nr. 18 i rekka av norske lærarskular, men var den første som vart lagt til bygdemiljø etter 1945. Då Sogn og Fjordane distriktshøgskule opna dørene i Sogndal i 1975, var dette den tredje distriktshøgskulen som var lagt til bygdemiljø.

Vestlandsbygdene Volda og Sogndal har mellom anna det felles at ingen av desse bygdene har storbyar innanfor eller nær fylkesgrensene. Eitt av funna i studiane frå Senter for profesjonsstudiar er at arbeids- og næringsliv i slike rurale område i fleire tiår har vore særleg avhengige av dei høgare utdanningstilboda som er lokaliserte i distriktet. Det gjeld heile spekteret av velferdsutdanningar og  næringsretta utdanningar.

Ser me på Sogn og Fjordane særskilt kan ein merka seg ei lenger historisk linje: Sogn og Fjordane er det fylket i landet som i høve til folketalet har rekruttert suverent flest ungdommar til læraryrket i Noreg. Slik er det ikkje berre på 2000-talet, slik har det vore i eit hundre år, mykje lenger enn det har vore lokalisert høgare utdanning i fylket. Men fram til ein fekk eiga lærarutdanning lokalisert til fylket i 1972, var Sogn og Fjordane fylket i Sør-Noreg som hadde størst mangel på kvalifiserte lærarar. Lokalisering av høgare utdanning gjorde og gjer ein skilnad for den som vil byggja samfunn.

Høgskulane som 1. januar 2017 vart slått saman i Høgskulen på Vestlandet har ulikt opphav, men oppgåva med å forsyna eige fylke og nærområde med arbeidskraft er tradisjonell felleseige. Høgskolen i Bergen, Høgskulen Stord/Haugesund og Høgskulen i Sogn og Fjordane var alle i si verketid frå 1994 til 2016 kjenneteikna av å forsyna eige fylke og Vestlandet med arbeidskraft.

Det store fleirtalet av kandidatar frå desse høgskulane kom i arbeid på Vestlandet. Det gjeld grunnskule- og barnehagelærarar, sjukepleiarar, sosionomar, vernepleiarar og barnevernspedagogar. Og det gjeld heile spekteret av næringsorienterte utdanningar med økonomar og ingeniørar i frontlinja. Denne verdifulle arven fører den nye Høgskulen på Vestlandet vidare.

Me kan sjølvsagt gle oss over nasjonale satsingar som gir framifrå spissa fagmiljø, og over at einskilde institusjonar som Handelshøgskulen BI og Noregs handelshøgskule gjer det brukbart på internasjonale rangeringar. Men for Vestlandet og distrikta er det liten varme i at fagmiljøa er internasjonalt framifrå om kandidatane dei utdannar ikkje er tilgjengelege.

  1. mars i år melde Bergens Tidende at berre seks prosent av studentane ved Noregs Handelshøgskule sikta mot ei karriere i Bergen etter fullførte studiar. Resten av Vestlandet eller distrikta elles var ikkje nemnt.

For Handelshøgskulen BI sitt vedkommande kan ikkje ein gong det omstendet at institusjonen vert leia av sogningen  Inge Jan Henjesand, utdanna ved Sogn og Fjordane distriktshøgskule midt på 1980-talet, endra på det faktum at BI-kandidatar ikkje gir grunnlag for å byggja distrikta.

 

Eit viktig vilkår for at Høgskulen på Vestlandet skal lukkast er at styre, leiing og tilsette er tru mot den avtala som ligg til grunn for samanslåinga. Det er ei særs god avtale, forhandla fram og vedteken av dei tre tidlegare høgskulane, stadfesta i kongeleg resolusjon.

Det er ein avtale som kombinerer ambisjonen om å verta universitet med ein profesjons- og arbeidslivsretta profil med høgare regionale mål. Høgskulen på Vestlandet skal ta betre vare på den regionale rolla enn det dei tre høgskulane makta kvar for seg. Høgskulen på Vestlandet skal ikkje berre vera eit springbrett for universitetsstatus, men har som mål å vera eit regionalt kraftverk på Vestlandet.

Sentrum-periferi problematikken gjeld sjølvsagt ikkje berre tilhøvet mellom hovudstaden og andre landsdeler. Den gjeld også innanfor det geografiske området der Høgskulen på Vestlandet er lokalisert. Bergen by har eit langt sterkare folketalsgrunnlag, ei heilt anna tiltrekkingskraft på unge menneske og har ein annan dynamikk enn mindre byar og bygdesamfunn. Det vert slik viktig at den nye institusjonen, med styre, leiing og tilsette, i all si ferd er medvitne om den store samfunnsrolla Høgskulen på Vestlandet har aksla. Det fordrar stor klokskap og kraft og vilje til endring.

Dette fordrar fagleg og strategisk satsing i tre nær-regionar og på fem ulike campus. Det vil seia at leiinga i høgskulen må vera på plass i Stord/Haugesund, i Bergen og i Sogn og Fjordane, og ha inngåande kunnskapar om utfordringar og moglegheiter i den einskilde regionen, og samarbeida godt med arbeids- og næringslivet der. Leiinga må vera kompetent, aktiv og nær.

På fem ulike campus, i Førde, i Haugesund, på Stord, i Bergen og i Sogndal, må fusjonen styrka fagmiljøa og studiegrunnlaget. Som me har lært her i dag: lokalisering av høgare utdanning gjer ein skilnad.

Universitetet som skal springa ut av Høgskulen på Vestlandet må slik ikkje berre løfta Vestlandet, men også verta sterkt forma av og få kjenneteikn frå dei rike ressursane på Vestlandet, naturlege og menneskeskapte. Truleg må det og kan det verta eit universitet av ein type Noreg tidlegare ikkje har sett maken til.

 

 

 

Posted on

Kompetansekrav i høgare utdanning må avklarast!

I 2015 og 2016 har førstelektor og dosentar sitt faglege ansvar og fullmakter vorte søkt snevra inn av regjering, universitet og høgskular. Samstundes har førsteamanuensar og professorar sin posisjon blitt tilsvarande styrka og utvida. Retningsgjevande vedtak vert gjort utan grunnlag i gjeldande regelverk og utan omsyn til at nye forskrifter om ulike kvalifiseringsvegar og kompetanseformer i høgare utdanning er i støypeskeia.  Dermed vert det hegemoniet til universiteta og deira tradisjonelle verdsetjing av kunnskap som vert formande. Satt på spissen kan ein seie at teoretisk kunnskap vert høgt akta og institusjonalisert og at praktisk kunnskap vert oversett og utestengd.

Continue reading «Kompetansekrav i høgare utdanning må avklarast!»